Nowoczesne wyzwania cyfrowe: cyberbezpieczeństwo, edukacja i walka z dezinformacją
Cyfryzacja stała się fundamentem współczesnego rozwoju, wprowadzając znaczące zmiany w niemal każdym aspekcie życia społecznego i biznesowego. Proces ten odnosi się do powszechnego wdrażania technologii cyfrowych, które wpływają na funkcjonowanie zarówno jednostek, jak i całych systemów gospodarczych, społecznych i administracyjnych. Tematy te zgłębiali eksperci na Horyzoncie IBRiS podczas Dnia Cyfrowego, którego partnerem był NASK.
Cyberbezpieczeństwo w erze cyfryzacji
W obliczu dynamicznych innowacji i rosnących wymagań cyfrowych, kluczowe staje się zrozumienie, jak te zmiany kształtują naszą rzeczywistość i jakie wyzwania oraz szanse niosą ze sobą w różnych sektorach. Wypowiedział się w tym temacie dr. inż. Radosław Nielek, dyrektor instytutu NASK, który podkreślił, że choć cyberbezpieczeństwo to kwestia znana od początku istnienia internetu, to wciąż wielu użytkowników nie w pełni zdaje sobie sprawę z powagi zagrożeń. Zwrócił on również uwagę, że to właśnie firmy zarządzające danymi milionów użytkowników są najbardziej narażone na cyberataki: „Większość zdarzeń związanych z cyberbezpieczeństwem pojawia się jednak w firmach i to one mają najbardziej dewastujący efekt dla naszego generalnego procesu cyberbezpieczeństwa”. W związku z tym kluczowe jest, aby „administratorzy systemów informatycznych i zarządy odpowiadające za te systemy, spółek, firm, organizacji, poświęciły na to więcej zasobów, czyli pieniędzy, więcej czasu, więcej uwagi, bo to jest w mojej ocenie jeden z największych obszarów zagrożeń”, podkreślił Radosław Nielek. Dyrektor NASK zwrócił również uwagę na potrzebę regulacji prawnych oraz edukacji w zakresie cyberbezpieczeństwa. „Chciałbym więcej wiedzy, edukacji, zaangażowania wszystkich nas w kwestię cyberbezpieczeństwa.”
Rola dorosłych i przyszłość cyfrowego życia
Anna Rywczyńska, kierownik działu profilaktyki cyberzagrożeń w NASK oraz prof. UAM dr hab. Jacek Pyżalski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza zwrócili uwagę na to, jak intensywne korzystanie z Internetu zmienia nasze nawyki i styl życia. Anna Rywczyńska wskazała, że dzieci i młodzież spędzają średnio 5,5 godziny dziennie przed ekranami i chociaż część tego czasu jest poświęcana na naukę i rozwijanie pasji, to problem pojawia się, gdy korzystanie z Internetu zaczyna negatywnie wpływać na inne sfery życia. Prof. Pyżalski zwrócił uwagę na syndrom FOMO (lęk przed przegapieniem czegoś ważnego), który dotyka coraz większej liczby młodych ludzi: „Największe problemy z syndromem FOMO mają młodzi ludzie między 15 a 18 rokiem życia. (…) Naprawdę boimy się odłożyć telefon, bo może się okazać, że nasi znajomi akurat się spotkają, że akurat się dzieje coś, gdzie nas nie będzie”.
Eksperci zgodzili się, że kluczową rolę w kształtowaniu zdrowych nawyków cyfrowych odgrywają dorośli. Anna Rywczyńska zauważyła, że odpowiedzialność za czas spędzany przez dzieci online często spoczywa na rodzicach: „To, że dziecko jest za długo w sieci, to nie jest jego wina. To jest wina albo nas, dorosłych rodziców, albo to jest wina firm, które tak te usługi modelują, żeby dzieci wciągać”. Z kolei prof. Pyżalski dodał, że musimy bardziej zastanowić się nad tym, co robimy z technologią, a nie tylko nad tym, jak ona wpływa na nas. W przyszłości kluczowe będzie znalezienie równowagi między życiem online a offline, aby technologia służyła nam, a nie odwrotnie.
Do podobnych wniosków doszli dr Agnieszka Ładna, kierownik zespołu thinkstat badania i raporty w NASK oraz Michał Kowalczyk, dyrektor ds. badań IBRiS, którzy wskazali na różnice w postrzeganiu zagrożeń przez młodzież i dorosłych. Jak podkreśliła dr Ładna, „dorośli boją się tego, co mogą stracić. Mają bankowość elektroniczną, zatem boją się o to, że stracą te środki. Mają pewne dane, które są dla nich wartościowe. (…) A młodzi ludzie bronią swojej autonomii. Zatem dwa odrębne światy”. Dodała także, że „współczesny internet nie jest tylko miejscem rozrywki, ale także przestrzenią, w której narażeni jesteśmy na poważne zagrożenia. Edukacja w tym zakresie jest kluczowa”. Eksperci powołali się na badania, które wykazują, że rośnie liczba Polaków obawiających się cyberzagrożeń, takich jak fake newsy, które wpływają na zaufanie do mediów. Zwrócili uwagę, że świadome korzystanie z technologii może ochronić internautów przed dezinformacją i cyberprzestępczością.
Jak chronić prawdę w świecie fake newsów?
Dezinformacja i fake newsy otaczają każdego użytkownika internetu. Kluczowa pozostaje umiejętności oddzielenia prawdy od fałszu i zachowanie spokoju w obliczu napływających wiadomości. Temat ten został zgłębiony przez Magdalenę Wilczyńską, dyrektor pionu ochrony informacyjnej cyberprzestrzeni NASK oraz Katarzynę Lipkę, starszego analityka weryfikacji treści NASK. Magdalena Wilczyńska zwróciła uwagę na to, że choć termin „dezinformacja” jest stosunkowo nowy, zjawisko to ma swoje korzenie w historycznych formach manipulacji informacyjnej, takich jak propaganda i cenzura. Katarzyna Lipka uzupełniła, że dezinformacja często łączy elementy prawdy z fałszem, co zwiększa jej wiarygodność i utrudnia wykrycie.
Analiza mediów społecznościowych wykazała, że platformy takie jak Facebook, X (dawniej Twitter) i Telegram są kluczowymi miejscami rozprzestrzeniania nieprawdziwych narracji. Magdalena Wilczyńska wskazała na różnorodność manipulacji – od pseudomedycznych treści w zamkniętych grupach na Facebooku, po polityczne narracje na X, które wpływały na wydarzenia takie jak Brexit czy wybory w USA. Katarzyna Lipka podkreśliła znaczenie monitorowania własnych reakcji emocjonalnych przy ocenie treści: „Jeżeli czujemy silną potrzebę, żeby coś udostępnić, to powinna nam się zapalić czerwona lampka.”
Fałszywe treści są wykorzystywane do wpływania na opinię publiczną i kształtowania wydarzeń politycznych. W związku z tym, konieczne jest stosowanie zaawansowanych narzędzi monitorujących oraz efektywnych metod weryfikacji informacji. Kluczową rekomendacją jest wzmacnianie kompetencji użytkowników w zakresie krytycznego myślenia oraz analizy źródeł informacji, a także zwiększenie inwestycji w technologie monitorujące i analizujące treści w internecie.
Technologia a cyberzagrożenia i potrzeby konsumentów
A jak wygląda w praktyce walka z cyberprzestępczością? Iwona Prószyńska, ekspertka ds. komunikacji cyberbezpieczeństwa w NASK przedstawiła działanie zespołu CERT Polska, który monitoruje i reaguje na incydenty bezpieczeństwa cyfrowego. Wskazała, że najczęstszymi zagrożeniami pozostają phishing, ransomware i ataki DDoS. Podkreśliła znaczenie profilaktyki i edukacji, zaznaczając, że natychmiastowa reakcja jest kluczowa: „Jeżeli podejrzewamy, że mogliśmy paść ofiarą phishingu, warto jak najszybciej zgłosić sprawę do CERT Polska oraz skontaktować się ze swoim bankiem.” Jak najlepiej zabezpieczyć się przed tego typu atakami? Według ekspertki najlepszą ochroną jest regularna aktualizacja oprogramowania oraz dwuetapowa weryfikacja.
Dzień Cyfrowy podczas Horyzontu IBRiS podnosił tematy zarówno dotyczące samej obecności użytkowników w interencie, jak i aspektu biznesowego, w tym e-commerce. Paweł Detka, członek zarządu Monogo oraz Bohdan Pawłowicz, zastępca dyrektora departamentu promocji PAIH, podkreślili, że przyszłość handlu online w Polsce zależy od umiejętności przedsiębiorstw w dostosowywaniu się do zmieniających się warunków rynkowych i technologicznych. Warto inwestować w nowoczesne technologie, które umożliwią lepszą personalizację i automatyzację procesów, a także w zrównoważony rozwój i bezpieczeństwo. Nadchodzące regulacje prawne, takie jak NIS 2 i UKSC, wymuszą na firmach większą odpowiedzialność w zakresie cyberbezpieczeństwa i ochrony danych, co będzie kluczowe dla dalszego rozwoju sektora e-commerce.
Cyfryzacja Pomorza: wyzwania i szanse
Horyzont IBRiS odbywa się co roku w Jastrzębiej Górze, dlatego też nie można nie wspomnieć o cyfryzacji w kontekście Pomorza. Mieczysław Struk, Marszałek Województwa Pomorskiego, podkreślił znaczenie technologii informatycznych w rozwoju regionu. Gdańsk, jako centrum nowoczesnych technologii, przyciąga międzynarodowe firmy, takie jak Intel, i staje się ważnym graczem na cyfrowej mapie Polski. Rozwój infrastruktury technologicznej i szerokopasmowego internetu ma na celu zapewnienie dostępu do nowoczesnych rozwiązań także w mniejszych miejscowościach. Nie można jednak mówić o cyfryzacji bez uwzględnienia wyzwań związanych z transformacją energetyczną. Marszałek Struk podkreślił, że rozwój energetyki wiatrowej i budowa elektrowni nuklearnej w regionie przyczyni się do uniezależnienia Polski od paliw kopalnych, ale również stworzy nowe miejsca pracy i wpłynie na rozwój lokalnych społeczności.
Rozmowy prowadzone podczas drugiego dnia Horyzontu IBRiS ukazały, jak cyfryzacja wpływa na różne sektory i regiony, podkreślając znaczenie innowacji, inwestycji i zrównoważonego rozwoju. Technologia, edukacja i odpowiedzialność społeczną są kluczowe w budowaniu przyszłości, gdzie cyfrowe rozwiązania przyczyniają się do rozwoju gospodarczego i społecznego.
Partnerami całego wydarzenia byli ORLEN, NASK, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Urząd Miasta Sopot, Monogo oraz Polska Agencja Inwestycji i Handlu (PAIH).
